Grobowce - Zobacz Wietrzychowice

Grobowce - Wietrzychowice

Cmentarzysko megalityczne w Wietrzychowicach

Cmentarzysko megalityczne w Wietrzychowicach składa się z 5 grobowców kujawskich zbudowanych ok. 5,5 tys. lat temu. Jak się wydaje, przestrzeń nekropolii zorganizowano w sposób zaplanowany. Monumenty tworzą charakterystyczny dla tego miejsca, wachlarzowaty układ przestrzenny. Centralne miejsce zajmuje najdłuższy grobowiec nr 3. Po jego bokach znajdują się parami megality nr 1 i 2 oraz 4 i 5, które zbudowano tak, że ich początki tworzą niemal linię prostą. Przed grobowcem nr 3 można zauważyć pustą przestrzeń, która w przeszłości zapewne spełniała wyjątkową rolę, np. była miejscem spotkań i odprawiania obrzędów religijnych. Osie podłużne megalitów, zbliżone do układu południowy wschód – północny zachód nie są do siebie równoległe. Wierzchołki monumentów są bliżej siebie niż ich czoła. Nekropolię zlokalizowano na stosunkowo płaskim wyniesieniu, które od strony zachodniej ograniczone jest naturalnym obniżeniem terenu, obecnie wykorzystanym do budowy zbiornika retencji wodnej.

Grobowiec nr 1

Grobowiec nr 1 został zbadany w 1967 roku. Wniesiono go na planie wydłużonego i trochę nieregularnego trójkąta o długości 76 m i wielkości podstawy 10 m. Obstawa megalitu zachowała się bardzo dobrze, szczególnie do 46 metra jego długości. W wielu miejscach można było obserwować sposób uszczelniania ścian grobowca poprzez umieszczanie między dużymi głazami wielu mniejszych kamieni oraz zastosowanie tzw. podkładek zabezpieczających przed upadkiem wielkie eratyki. Nasyp zbudowany z piasku, w najwyższym punkcie, przed badaniami miał 1,2 m wysokości. Czoło grobowca składało się z 7 dużych głazów z charakterystyczną przerwą, stanowiącą prawdopodobnie wejście do jego wnętrza. Pod nasypem dkryto dwa oddzielne bruki kamienne. Na tej podstawie można przypuszczać, że w obrębie megalitu pochowano dwie osoby, jednak szczątki kostne nie zachowały się. Nie znaleziono również pozostałości wyposażenia zmarłych. W poszczególnych warstwach nasypu grobowca i poza jego obstawą znaleziono ponad 400 zabytkowych przedmiotów, przede wszystkim fragmentów naczyń glinianych i wyrobów krzemiennych oraz część przęślika i niewielkie bryłki polepy, a także kawałki kości zwierzęcych. Wśród ułamków naczyń można wyróżnić kilka, które wydają się być starsze od czasu powstania megalitu.

Grobowiec nr 2

Prace wykopaliskowe grobowca nr 2 wykonano w 1968 roku. Ma on kształt wydłużonego trójkąta o długości 93 m i szerokości czoła 9 m. Przed badaniami rabunkowo usunięto znaczną część obstawy, po której pozostały charakterystyczne rowy i doły po wyrwanych kamieniach. Prawdopodobnie kamienie te zostały zużyte przez Adolfa Boehmera do budowy parkanu otaczającego pałac w Wietrzychowicach. Z pierwotnej obstawy zachowały się tylko trzy głazy w czole, część kamieni prawego boku oraz ogon megalitu. W grobowcu nr 2 odkryto pojedynczy grób bez dodatkowych konstrukcji. Zmarłego – mężczyznę w wieku ok. 50 lat, ułożono w pozycji wyprostowanej „na wznak”, bezpośrednio na ziemi, 11 m od ściany szczytowej megalitu. W czasie prac wykopaliskowych nie stwierdzono darów grobowych. W warstwach nasypu grobowca znaleziono ok. 200 fragmentów silnie rozdrobnionej ceramiki oraz nieliczne wyroby krzemienne, głównie odpadkowe.

Grobowiec nr 3

Największy z odkrytych grobowców prof. Konrad Jażdżewski i Stanisław Madajski zbadali wykopaliskowo już w 1935 r. Megalit oznaczony numerem 3 wzniesiono na planie wydłużonego trójkąta o długości 115 m. Czoło grobowca, o szerokości 10 m, zbudowane było z ośmiu wielkich (do 1,5 m wysokości) głazów, z charakterystyczną przerwą między nimi, wskazującą na istnienie wejścia do środka monumentu. Obstawa kamienna była bardzo dobrze zachowana, z wyjątkiem części ściany południowej, z której głazy zostały rabunkowo usunięte przez z Adolfa Boehmera. Wewnątrz megalitu znaleziono dwa groby. Pierwszy z nich – grób centralny – usytuowany był w odległości ok. 2 m od czoła grobowca. W starannie ułożonej obstawie, wykonanej z dość dużych kamieni, natrafiono na szkielet mężczyzny, który został pochowany w pozycji wyprostowanej, „na wznak”. Obok znajdował się drugi grób zbudowany podobnie, lecz o mniejszych rozmiarach i mniej dokładnie wykonany. W nim również pochowano osobę w pozycji wyprostowanej. W sąsiedztwie szczątków ludzkich nie zarejestrowano darów grobowych, które mogłyby przetrwać w ziemi ponad pięć tysięcy lat. We wnętrzu nasypu odkryto liczne zabytki, które w większości zostały bezpowrotnie utracone w okresie II wojny światowej.

Grobowiec nr 4

Grobowiec nr 4 został zbadany w 1969 roku. W czasie wykopalisk stwierdzono jego znaczną dewastację w wyniku rabunkowego poboru kamieni. Prawdopodobnie miał tylko 30 m długości przy największej szerokości czoła 6,5 m, co czyni go najmniejszym megalitem na Kujawach. Wewnątrz kontrukcji natrafiono na zbliżoną kształtem do rombu jamę grobową, w której odkryto fragmenty czaszki i szczękę należące do mężczyzny w wieku ok. 30 lat. Inne kości nie zachowały się. Zmarły prawdopodobnie ułożony był „na wznak”, bezpośrednio na piasku. Nie znaleziono przy nim żadnych przedmiotów.

Grobowiec nr 5

Grobowiec nr 5 został rozpoznany w 1968 roku. Zbudowano go na planie wydłużonego trójkąta o długości 47 m i szerokości czoła 7,5 m, w którym można zaobserwować charakterystyczną przerwę. Obstawa kamienna była dość dobrze zachowana. W przypadku 5 głazów ze ściany szczytowej, w czasie badań wykopaliskowych, zaobserwowano ślady ich podkopywania, najprawdopodobniej w celu ich wywiezienia. Jednak czynności tych zaniechano. Komora grobowa miała wymiary 3,75 m długości i 3 m szerokości. Pochowano w niej jednocześnie dwóch mężczyzn w wieku 35 i 50 lat. Ułożeni byli na czystym piasku w pozycji wyprostowanej „na wznak”, w odległości ok. 1 m od siebie. Przy głowie jednego z nich znaleziono kamień wapienny. Na podstawie wykonanej analizy antropologicznej doc. Zdzisław Kapica, w 1969 r. stwierdził pozostałości wielokrotnych trepanacji czaszek u obu pochowanych mężczyzn. Powtórne opracowanie szczątków ludzkich, opublikowane przez prof. Wiesława Lorkiewicza, w 2009 r., wskazuje raczej na przypadkowe uszkodzenia czaszek, które tylko są podobne do otworów trepanacyjnych. W części czołowej grobowca odkryto ponadto pozostałości po słupach drewnianych, które mogły być elementem konstrukcji jakiejś budowli wewnątrz grobowca, łączącej wejście do megalitu z komorą grobową.

Grobowce - Gaj

Cmentarzysko megalityczne w Gaju

Cmentarzysko megalityczne w Gaju (obecnie w Gaju Stolarskim) jest położone nad Jeziorem Modzerowskim, w sąsiedztwie siedziby Nadleśnictwa Koło Lasów Państwowych. Nekropolia składała się prawdopodobnie z dwóch lub trzech grobowców. Badania archeologiczne nie są zakończone, obecnie prowadzone są prace sprawdzające jeszcze jedno miejsce, gdzie być może znajdują się relikty bardzo słabo zachowanego megalitu. Cmentarzysko przez archeologów zostało po raz pierwszy opisane w 1936 r. Zaobserwowano dwa grobowce, z których jeden był dość dobrze zachowany, a drugi już mocno zniszczony i ledwo widoczny w terenie. Badania wykopaliskowe cmentarzyska prowadzono dwukrotnie, w latach 1950-1951 oraz 2014-2016. Ponadto, od 2015 r. obszar nekropolii jest systematycznie rozpoznawany metodami nieinwazyjnymi (archeologia lotnicza, badania geofizyczne) w celu wyjaśnienia potencjalnej obecności kolejnych megalitów.

Grobowiec nr 1

Grobowiec nr 1 został częściowo zbadany w 1950 r. przez prof. Waldemara Chmielewskiego. Prace ograniczono do dobrze widocznego nasypu z obstawą kamienną o długości 55 m. Prawdopodobnie pierwotna długość megalitu wynosiła 126 m (dane na podstawie wyników badań z 2016 r.), co czyni go największym – jak do tej pory – grobowcem na Kujawach. Nie wiadomo, kiedy nasyp został skrócony. Być może stało się to między 1936 a 1949 r. lub na przełomie lat 20. i 30. XX wieku, w czasie budowy siedziby Nadleśnictwa Koło. Megalit wniosiono na planie wydłużonego trójkąta z mocno rozchyloną częścią przednią. Największa szerokość czoła wynosiła 10,5 m. Największe głazy ustawione były w narożnikach, a między nimi znacznie mniejsze, szczególnie w „wejściu” do grobowca. W czasie prac natrafiono na szczątki dwóch pochowanych osób ułożonych w pozycji wyprostowanej „na wznak”. Pierwszy grób, centralny, znajdował się w części czołowej grobowca. Odkryto w nim, zachowany w bardzo złym stanie, szkielet dorosłego mężczyzny, który został przykryty białą wapienną masą. Wyposażenie zmarłego stanowiło narzędzie krzemienne (ostrze sztyletu) wykonane z surowca „wołyńskiego”, sprowadzonego aż z terenów dzisiejszej Ukrainy. Pochówek drugi, bez trwałych darów grobowych, zarejestrowano w środkowej części grobowca.

Cechą szczególną grobowca nr 1 w Gaju jest zbudowanie jego nasypu przede wszystkim z gliny, która przez tysiąclecia zamieniła się w twardą masę odporną na negatywne wpływy czynników przyrodniczych oraz mocno utrudniającą „badania” amatorów archeologii z XIX i początków XX wieku. W efekcie Waldemar Chmielewski, w czasie badań wykopaliskowych, mógł poczynić wiele obserwacji dotyczących szczegółów budowy megalitu, co w przypadku innych grobowców było niemożliwe.

Wyjątkowym odkryciem badań wykopaliskowych grobowca nr 1 w Gaju było natrafienie na pozostałości budowli sakralnej. Natrafiono na ją wewnątrz nasypu, bezpośrednio za kamieniami obstawy czołowej megalitu. Za sprawą pożaru, który w warunkach nikłego dostępu tlenu powoli trawił drewniane części budynku, w zwęglonej formie zachowały się elementy jego konstrukcji, wyraźnie widoczne w czasie prowadzenia prac wykopaliskowych. Na podstawie skrupulatnie wykonanej dokumentacji rysunkowej i fotograficznej Waldemar Chmielewski szczegółowo opisał odkryty budynek. Wzniesiono go na planie trapezu o dłuższych bokach po 5 m, a krótszych odpowiednio 4,4 i 3 m długości. Konstrukcję ścian wykonano w technice sumikowo-łątkowej z dranic połączonych ze słupami stojącymi w narożnikach budynku i po jednym w środku każdej ze ścian. Dach prawdopodobnie był dwuspadowy, oparty na 2 słupach i ślemieniu. Podłoga budynku została wylepiona gliną i wyrównana do gładkiego klepiska. Niezwykłe odkrycie w Gaju pomogło poprawnie zinterpretować charakter podobnych budynków m.in. z Obałk i Sarnowa oraz wyjaśnić sens istnienia charakterystycznych przerw w obstawach czołowych w wielu grobowcach kujawskich.

Grobowiec nr 2

Badania wykopaliskowe grobowca nr 2 pod kierunkiem dr. Piotra Papiernika wykonano w latach 2014-2016. W chwili podjęcia prac megalit nie był już widoczny w terenie, jednak przeprowadzone precyzyjnie badania archeologiczne pozwoliły na rekonstrukcję jego najważniejszych elementów.

Miejsce budowy monumentu przygotowano poprzez wyrównanie i obniżenie niewielkiego pagórka. W ten sposób powstała płaska powierzchnia – platforma, na której wzniesiono dobrze widoczny megalit. W grobowcu złożono ciała dwóch osób – mężczyzny i dziecka. Mężczyznę pochowano w staranie przygotowanym grobie o głębokości ok. 1,5 m. Dno grobu zostało wyłożone masą wapienną, ciało zmarłego przykryto ziemią torfową, a następnie zabezpieczono brukiem kamiennym. Mężczyzna posiadał sztylet o miedzianym ostrzu, wykonanym w rejonie Morza Czarnego. Drugą osobą pochowaną w grobowcu było dziecko w wieku ok. 2 lat, dla którego przygotowano mini sarkofag z kamieni polnych, ułożony na powierzchni gruntu. Kości z obu pochówków zostały poddane analizie C-14 (w Poznańskim Laboratorium Radiowęglowym). Otrzymano identyczne oznaczenia wskazujące na śmierć złożonych w megalicie osób na lata między 3620 a 3370 p.n.e.

Wnętrze grobowca również zostało przygotowane bardzo starannie. Tuż za jego podstawą (ścianą szczytową o długości 13 m), analogicznie jak w grobowcu nr 1, wzniesiono drewniany budynek, zapewne o charakterze religijnym. Miał on kształt trapezu (o powierzchni ok. 25 m2), konstrukcję dachu i ścian opartą na dziewięciu solidnych słupach, a podłogę w postaci glinianego klepiska, wykonanego na piaszczystej podsypce. W części czołowej grobowca nr 2 odkryto również pozostałości małego pola zaoranego radłem, piwnicy z naczyniem zasobowym złożonym w formie intencjonalnie połamanych fragmentów, dwa składy ziemi torfowej, miniaturę studni oraz miejsce, w którym umieszczono polepę, pochodzącą z rozbiórki domu mieszkalnego. Granice grobowca wyznaczono poprzez ułożenie obstawy kamiennej o długości 58 m. Całość została przykryta nasypem ziemnym. Do jego usypania wykorzystano wcześniej zgromadzoną ziemię i glinę pochodzącą z formowania miejsca budowy grobowca. Niestety obstawa kamienna megalitu została usunięta i posłużyła do wniesienia zabudowań siedziby Nadleśnictwa Koło. Od tego czasu niszczeniu ulegał nasyp grobowca, który został niemal całkowicie zniwelowany w wyniku prowadzenia działalności rolniczej.

O nas

Szybkie menu

3500 lat p.n.e.

Park Kulturowy